نخل ماداگاسکار  Pachypodium lamerei

بدون شک می توان گفت نخل ماداگاسکار یکی از زیباترین کاکتوس های است که می توان آن را نگهداری کرد . برخلاف اسمی که دارد متعلق به خانوااده نخل ها نیست  اما به دلیل ساقه گوشتی و تیغ دار و برگ هایی که شبیه به برگ نخل هستند به این اسم شهرت یافته است .

نخل ماداگاسکار گیاهی بومی جنوب ماداگاسکار است اما می تواند در هر جایی رشد کند . این گیاه متعلق به خانواده ساکولنت ها است . از نظر کاربردی هم می توان از این گیاه در فضای داخلی و هم در فضای خارجی استفاده کرد .

اگر شما یک نخل ماداگاسکار بالغ را دیده باشید می توانید حدس بزنید در زمان گلدهی چقدر ابهت و زیبایی پیدا می کند . این گیاهان در فصل تابستان در بالایی ترین نقطه گل های سفید رنگ زیبایی می دهند که مورد تحسین واقع می شود .

این گیاه بسیار منحصر به فرد  و سریع الرشد است . پس نیازی نیست نگران مراقبت یا آبیاری خاصی از آن باشید.

اگر شما گیاه بالغی را خریدار کردید مراقب خارهای آن باشید . تیغ های بلند و دردناک این گیاه موجب آزار و اذیت می شود . پس حتما به این نکته توجه کنید که گلدان در مکانی که رفت آمد زیاد است یا کودکان و حیوانات خانگی وجود دارند قرار داده نشود .

ساقه اکثریت نخل های ماداگاسکار ضخیم و آبدار است به همین دلیل نام باغبانی این گیاه پا ضخیم است . گاهی اوقات این گیاه در مناطقی که با شرایط آب و هوایی آن جا سازگار است به عنوان گیاه شاخص در فضای سبز کاشته می شود . ویژگی غیرمعمولی این گیاه قدرت تبدیل شدن آن را به گیاهی شاخص در منظر فراهم کرده است .

مشخصات ظاهری

این ساکولنت دارای ساقه ای بلند و گوشتی است که با تیغ هایی پوشانده شده است . برگ ها معمولا در قسمت بالایی تنه قرار می گیرند . این گیاه به ندرت چند شاخه می شود. معمولا در فضای داخلی خانه حداکثر ارتفاع این گیاه ۱ تا ۲ متر می شود .

ارتفاع : حداکثر رشد این گیاه بین ۵٫۵ تا ۶ متر است اما برای رسیدن به اندازه ذکر شده سالیان زیادی زمان مورد نیاز است .در فضاهای سبز نهایت ارتفاعی ک ممکن است از این گیاه مشاهده کنید ۳ متر است که به ندرت اتفاق می افتند.

سرعت رشد : این گیاهان از نظر رشدی در رده بندی متوسط قرار میگیرند . اما اگر خاک مناسب و شرایط ایده ال برای آنها فراهم شود با سرعت رشدشن شما را متعجب خواهند کرد .غالبیت این گیاهان در گلدان پرورش داده می شوند . همانند باقی گیاهان رشدشان در گلدان محدود تر شده و سرعت رشد آهسته تر می شود .

نخل ماداگاسکار خزان پذیر است . اگر شما مشاهده کردید که تمامی برگ های گیاه در زمستان ریزش کرد اصلا نگران نباشید . در بهار دوباره گیاه برگ های جدید تولید خواهد کرد .این گیاهان نسبتا به شوری مقاوم هستند و به همین خاطر گزینه ای مناسب برای مناظر کنار ساحل که در معرض افشانه آب و نمک قرار دارند به شمار می روند .

نگهداری :

نور :

 اگر به نیازهای نوری این گیاه توجه شود، رشد آن از سرعت خوبی برخوردار خواهد بود. نخل ماداگاسکار به نور فراوانی نیاز دارد و نور مستقیم آفتاب را حداقل به مدت ۶ ساعت دوست دارد. اگر امکان تابش نور مستقیم آفتاب بر روی آن وجود ندارد در مکانی همانند نزدیکی یک پنجره که کاملاً روشن و پر نور است آن را قرار دهید.

این گیاه نیاز نوری کامل دارد اما می تواند از آفتاب کامل تا سایه نسبی را تحمل کند . اما بهترین عملکرد گیاه در آفتاب کامل اتفاق می افتند . زمانی که هوا گرم باشد می توانند صحنه زیبایی را در فضای سبز شما به ارمغان بیاورند .

دما:
اگرچه به گفته برخی از پرورش دهندگان برخی از نمونه‌های این گیاه تا حدودی دمای زیر صفر را نیز تحمل می‌کند اما بهتر است به طور کل از چنین شرایطی دور نگه‌داشته شود و دمای محیط نگهداری به زیر ۱۰ درجه سانتی‌گراد نیاید. زیرا سرمای هوا منجر به پژمردگی، سیاه شدن و ریزش برگهای این گیاه و پوسیدگی نرم انتهای ساقه‌ها خواهد شد. اگر قصد انتقال این گیاه به بیرون از محیط خانه را دارید تا زمانی که دمای هوای بیرون به حدود ۲۱ درجه برسد صبر کنید و سپس گیاه را به بیرون منتقل کنید تا از سرمازدگی شبانه در امان بماند اما به طور کل دمای ۱۵ الی ۲۹ درجه قابل قبول و ۲۳-۲۰ درجه برای آن بهترین است. گرمای هوا نیز بخصوص اگر به همراه تابش شدید نور مستقیم آفتاب و خشکی کشیدن گیاه باشد، منجر به سوختن نوک و حاشیه برگها شود.

آبیاری :

اجازه بدهید خاک گیاه بین دو آبیاری کاملا خشک شود . اگر این نکته را در رابطه با گیاه خود رعایت نکنید بدون شک گیاه شما به دلیل قارچ ریشه و پوسیدگی از بین خواهد رفت . بدون شک می توان گفت که شایع ترین دلیل از بین رفتن این گیاه آبیاری نامناسب است .

رطوبت :

بر اساس تجربه بهترین نتیجه رو این گیاه در شهرهای شمالی ایران و گلخونه های گرم و مرطوب دارد . در نتیجه شما باید برای این گیاه رطوبت مناسبی را فراهم کنید .

اگر گیاه شما در حد گلدان ۶ یا گلدان ۸ باشد می توانید روزانه بر روی گیاه اسپری کنید . فراموش نکنید که گیاه حتما باید آبیاری عمیق شود و اسپری برای گیاه کافی نیست اما در رشد گیاه تاثیر به سزایی دارد . سعی کنید از آبی استفاده کنید که نسبتا ولرم باشه ( داغ نه !!) و تمام گیاه از جمله برگ ها رو اسپری کنید .

کوددهی :

این گیاه نسبت به کوددهی پاسخگویی فوق العاده ای دارد پس سالانه چند بار با کود هایی که از نظر عناصر غذایی کنترل شده هستند گیاه را تغذیه کنید . تقریبا ۲ هفته یکبار کوددهی با کودهای مخصوص کاکتوس یا کود ۳ بیست نیتروژن – فسفر – پتاسیم کافیست .

سرما :

این گیاه نسبت به سرما آسیب پذیر است . معمولا  نشانه های سرمازدگی از فرم ریشه مشخص می شود . اگر شما سرما بافت نرم و تخریب شده که ظاهرا پژمرده است مشاهده کردید بدانید که نشانه های سرمازدگی است . شاخه های سرمازده را بکنید .

خاک :

 بستر کاشت باید از زهکشی بسیار خوب برخوردار باشد و آب اضافی ناشی از آبیاری به سرعت از بستر باید خارج شود. در غیر این صورت احتمال شیوع بیماری پوسیدگی ریشه وجود دارد. بهتر است که در قسمت کف گلدان ابتدا به ضخامت ۵-۳ سانیتمتر از سنگریزه درشت استفاده کرد تا به زهکش کمک شود. از جمله مخلوط‌های مناسب کاشت می‌توان به ترکیب ۶۰ درصد ماسه ۳۰ درصد پیت ماس و ۱۰ درصد ورمی کمپوست اشاره کرد. در طی سال دو مرتبه یکی در اوایل بهار و دیگری در اوایل تابستان می‌توان از کودهای مخصوص گیاهان آپارتمانی البته با نصف غلظت استفاده کرد. کود دهی بیش از این مقدار می‌تواند موجب افزایش عناصر بستر کاشت و در نتیجه سوختگی نوک و حاشیه برگها و در نهایت از بین روفتن آنان شود که این عارضه ابتدا در برگهای مسن اتفاق می‌افتد. تعویض گلدان این گیاه تقریباً هر دو یا سه سال یکبار انجام می‌شود. حتی اگر در طی این مدت، گیاه رشد چندانی نداشته باشد بعد از گذشت سه سال نیز شاید لازم به تعویض گلدان نباشد و یا همچنین اگر گیاه شما بسیار سریع رشد می‌کند می‌توان به شکل سالانه و در اواخر زمستان و اوایل بهار گلدان آنان را عوض کرد.

شما می توانید این گیاه را درون مخلوط خاک کاگتوس یا هر نوع خاک دیگری که زهکشی مناسبی داشته باشد قرار بدهید . معمولا خاکی که به عنوان خاک تجاری برای این گیاه مصرفی میشود ترکیب پیت ماس با پرلیت و کمی کوکوپیت است .

فضای گیاه :

شما در فضای سبز می توانید این گیاه را بسیار نزدیک به هم و به صورت توده ای یا به صورت تک گونه بکارید . اگر شما قصد کاشت این گیاه به صورت توده ای را دارید باید بدانید که بعد از بلوغ تنه گیاه خم خواهد شد .

کاربرد نخل ماداگاسکار در فضای سبز :

نخل ماداگاسکار

گیاه شاخص ایستاده

نقش گیاه زمینه در باغی که ساکولنت کاشته شده است

گیاه مناسب گلدانی برای نقاط افتابی

گیاه تاکیدی در کنار ورودی خانه ( نباید زیاد نزدیک کاشته شود )

        ******

نخل ماداگاسکار دفرمه

آفات و بیماری ها:
آفت خاصی این گیاه را تهدید نمی‌کند اما به‌طور کل آفاتی همانند شته (برای مشاهده اطلاعات بیشتر با شته اینجا را کلیک کنید)، کنه تارعنکبوتی (برای مشاهده اطلاعات بیشتر در رابطه با کنه تار عنکبوتی اینجا را کلیک کنید)، شپشک آرد آلود (برای مشاهده اطلاعات بیشتر در رابطه با شپشک آرد آلود اینجا را کلیک کنید) می‌توانند این گیاه را مورد حمله قرار دهند. تمامی این آفات به دلیل مصرف شیره گیاهی منجر به ضعف رشد گیاه و بدشکل شدن برگ‌ها بخصوص برگ‌های جوان و تغییر رنگ آنان و همچنین ریزش برگ‌ها می‌شود. همچنین گاهی به دلیل ترشحات این آفات سطوح برگ‌ها حالتی چسبناک می‌یابد که ممکن است به دلیل جمع شدن کپک سیاه رنگی که کپک دوده‌ای نام دارد، ابتدا سطح برگها سیاه شود و سپس بریزند. برای مبارزه با آفات می‌توان از سموم سیستماتیک استفاده کرد. از جمله مهم‌ترین عواملی که موجب پوسیدگی قسمت‌های مختلف این گیاه می‌شوند پژمردگی فوزاریومی Fusarium oxysporum از جمله بیماری‌های قارچی این گیاه است که ابتدا برگهای مسن‌تر و سپس همه برگهای گیاه را درگیر می‌کند. برگ‌ها زرد و سپس قهوه‌ای می‌شوند اما بر روی گیاه باقی می‌مانند. گاهی یک قسمت از برگ تغییر رنگ می‌دهد و قسمت دیگر سبز رنگ باقی می‌ماند. با پیشرفت بیماری برگ‌ها و سپس تمامی گیاه می‌میرد و از بین می‌رود.

با مشاهده هر قسمت پوسیده، باید آن قسمت را از گیاه جدا کرد. متأسفانه زمانی که نواحی نزدیک به سطح خاک می‌پوسند نمی‌توان گیاه را نجاتت داد و چاره‌ای جز صرف نظر کردن از این گیاه نیست. اما اگر نواحی بالاتر پوسیده هستند می‌توان قسمت‌های آلوده را جدا کرد و از بین برد تا پیشرفت بیماری به تعویق بیافتد اما پیشگیری راه حل بهتری است. خرید گیاه سالم استفاده از بستر کاشت ضدعفونی شده و خشک بودن هوا و تهویه مناسب از جمله راهکارهای جلوگیری از شیوع این بیماری است. بیماری قارچی لکه برگی نیز منجر به بروز لکه‌هایی بر روی برگهای این گیاه می‌شود. این لکه‌ها می‌توانند با توجه به عامل قارچی یا باکتریایی که ایجاد کننده این بیماری است رنگ متفاوتی از زرد تا سیاه داشته باشند. بهترین راه حل چنین بیماری‘ جمع آوری برگهای آلوده و جلوگیری از خیس و مرطوب شدن برگسار گیاه و استفاده از خاک‌های استریل و ضدعفونی شده در زمان تعویض خاک این گیاه است. همچنین در مواردی که بیماری شدید می‌شود می‌توان از قارچ‌کش برای جلوگیری از پیشرفت این بیماری استفاده کرد.

آموزش کاشت بذر نخل ماداگاسکار:
ابتدا در یک ظرف با زهکشی مناسب خاک پیت ماس که از قبل توسط سم قارچ‌کش ضدعفونی شده را بریزید با ارتفاع حدود ۵-۱۰ سانتی متر سپس بذرهای نخل ماداگاسکار را به صورت عمودی به طوری که طرف نوک باریک بذر به سمت بالا باشد فرو کنید اجازه بدهید ۱-۲ میلی‌متر از نوک بذر بیرون از خاک پیت ماس بماند. سپس روی آن آب اسپرس کنید و در ظرف را ببندید تا رطوبت تأمین شود ظرف را در محلی با نور مناسب و دمایی بین ۲۰-۳۰ درجه سانتی گراد قرار دهید. همیشه خاک باید مرطوب باشد که در صورت کم شدن رطوبت روی بستر آب اسپری کنید و هر ۱۰-۱۲ روز یک‌بار بستر را با قارچ‌کش کاربندازیم یا مانکوزب سم پاشی نمایید.

میوه نخل ماداگاسکار

معرفی نخل ماداگاسکار

میوه رسیده نخل ماداگاسکار

همچنین در قسمت پایین گیاه نیز جوانه‌های کوچکی شروع به رشد و شکل دهی گیاهی جدید می‌کنند که می‌توان آنان را از گیاه مادری جدا کرد. جدا کردن این جوانه‌ها در ماه‌های تابستان با نتایج بهتری در ریشه زایی آنان همراه خواهد بود. گیاهان جوان از خود شیره ترشح می‌کنند که مانع از ریشه زایی آنان در بستر کاشت می‌شود بنابراین بهتر است که برای ۸-۴ روز آنان را در لابه لای روزنامه پیچید و در مکانی خشک و با دمای حدود ۱۸-۱۶ درجه گذاشت تا ترشح شیره تمام شود. سپس می‌توان اقدام به کاشت گیاهچه های جوان کرد و بعد از کاشت خاک گلدان را کمی آب داد تا مرطوب شود. دمای محیط نگهداری همانند گیاهان بالغ و در حدود ۲۰ درجه مناسب است.

عکس بذر نخل ماداگاسکار

خواب زمستانی: اکثر نخل‌های ماداگاسکار با فرارسیدن زمستان به دوره رکود یا استراحت فرو می‌روند و رشد آنان متوقف می‌شود. برخی از برگها بخصوص برگهای مسن که در قسمت پایین توده برگها قرار گرفته‌اند ممکن است بریزد. در این زمان باید آبیاری را کاهش داد. 

نحوه تکثیر نخل ماداگاسکار

ازدیاد نخل ماداگاسکار از طریق کاشت بذر و یا جدا کردن پاجوشها از گیاه مادری است.

تکثیر از طریق بذر: برای تکثیر نخل ماداگاسکار، از طریق بذر ابتدا بذرها را ۲۴ ساعت قبل بخیسانید . توجه داشته باشید، این گیاه خیلی زود قوه نامیه خود را از دست می دهد، از این رو از بذر ها ی تازه که بعد از خشک شدن و ترکیدن میوه ها در زمان حدودا اواخر تابستان و اوایل پائیز تهیه شده اند استفاده کنید .

تکثیر از طریق پا جوش: پاجوشهای ظاهر شده بر روی گیاه را جدا کنید و در دمای ۲۰ درجه و در محل خنک و سایه قرار دهید تا شیره داخلش خشک شده و به اصطلاح کالوس دهد و بعد در خاک سبک و حاصلخیز بکارید. خاک را همیشه مرطوب نگهدارید و برای حفظ رطوبت روی گلدان را، با پلاستیک شفاف بپوشانید. زمان که گیاه ریشه‌دار شد پلاستیک را برداشته و به گلدان اصلی انتقال دهید.

روش رایج و اقتصادی تکثیر این گیاه از طریق بذر است . علت محبوبت این روش درصد موفقیت بالا در تولید نشا این گیاه می باشد . دانه ها باید ۲۴ ساعت در آب داغ خیس بخورند تا برای جوانه زنی آماده شود . از ۳ هفته تا ۶ ماه ممکن است برای جوانه زنی زمان مورد نیاز باشید .

از قلمه های ساقه این گیاه نیز می توان برای تکثیر استفاده کرد اما به دلیل آنکه این گیاه غالبا تک شاخه بوده و شاخه جانبی نمی دهد استفاده از قلمه روشی اقتصادی و به صرفه نیست .

برای چند شاخه شدن گیاه می توانید غالبیت انتهایی یا سر گیاه را قطع کنید اما احتمال رشد مجدد و موفقیت گیاه اگر تخصص کافی نداشته باشید بالا نخواهد بود .

منابع: کتاب گلکاری، bostane.ir، bagheboon.com

خطر :

تمامی قسمت های نخل ماداگاسکار در صورت خورده شدن سمی هستند . در زمان جا به جای گیاه تنه را با دستمال یا روزنامه ببندید که به دستانتان آسیب نرساند .

منبع : طراحان منظر